Yukarı
Halkbank Kültür ve Yaşam
fade
27335
post-template-default,single,single-post,postid-27335,single-format-standard,eltd-core-1.1.1,flow-ver-1.4,,eltd-smooth-page-transitions,ajax,eltd-blog-installed,page-template-blog-standard,eltd-header-standard,eltd-fixed-on-scroll,eltd-default-mobile-header,eltd-sticky-up-mobile-header,eltd-menu-item-first-level-bg-color,eltd-dropdown-default,wpb-js-composer js-comp-ver-5.4.7,vc_responsive

ORTAYA ÇIKIŞINDAN GÜNÜMÜZE KİNETİK HEYKELİN HİKÂYESİ

Alışageldiğimiz sanat türlerinden oldukça farklı olan kinetik heykel ya mekanik tasarımından ya da göz yanılması ve ışık oyunlarından dolayı hareket ettiğini düşündüren eserleri tanımlamak için kullanılıyor. Teknik ve sanatın bir araya geldiği kinetik heykellerin detaylarını okuyucularımız için listeledik.

1#

Kinetik sanat, izleyicinin algıladığı hareketleri içeren veya izleyiciye verdiği etki için harekete ihtiyaç duyan bir sanat türüdür; çeşitli teknikleri ve stilleri kapsar. Çok boyutlu hareketi içeren kanvas tablolar kinetik sanatın en eski örnekleri olarak gösterilse de aslında M.Ö. 1000’li yıllarda yaşadığı düşünülen yarı tarihsel yarı mitolojik karakter olan Daidalos, kinetik sanatın bilinen ilk sanatçısı olarak kabul edilir. Daidalos hem mimar hem heykeltıraş hem de her türlü mekanik araçları yapan çok yönlü bir sanatçıdır ve Eflatun’un Menon Diyaloğu’nda geçen canlı heykeller esasen kinetik heykellerin ilk örnekleri kabul edilir. Kinetik heykel, en basit haliyle hareket eden heykel anlamına gelir. Hareketli heykellere genellikle rüzgâr, motor veya gözlemci tarafından güç verilir. Günümüzden yaklaşık 2300 yıl önceki Helenistik Dönem’de İskenderiye Mekanik Okulundaki matematikçi ve mekanikçi Ktesibios, filozof Philon, matematikçi ve mühendis Heron, kinetik heykel türünün öncüleri olmuş; hava ve su gibi doğal yollarla çalışan birçok mekanik alet icat ederek bu sanatın tohumlarını atmıştır.

2#

Modern dönemde kinetik kelimesinin güzel sanatlarda ilk kullanımı, 1920’de Naum Gabo ve abisi Antoine Pevsner tarafından hazırlanan “Realist Manifesto”da görülür. 20. yüzyıla damgasını vuran Rus heykeltıraş Naum Gabo, konstrüktivizm akımının da önde gelen isimlerinden biridir ve hareketli heykeller üretmiştir. Konstrüktivizm, 1914’te Rusya’da ortaya çıkan; resim, heykel ve mimari alanlarında egemen olmuş, çağdaş malzemeleri kullanarak geometrik kompozisyonlar üreten bir akımdır ve doğası gereği hareketli heykellerin önünü açmıştır.

3#

Kinetik heykel, optik illüzyonları ve hareketi odağına alır. Bu heykellerin temel amacı; hareket, estetik ve mekaniği birleştirmektir. Kimi kinetik heykeller ise optik yanılsama ile sabit duran heykelleri bile hareketli göstermektedir. Optik yanılsama, beynin işlediği bilgilerin uyarıcı kaynak ile uyuşmamasından kaynaklanır. İsrailli heykeltıraş Yaacov Agam, zaman, değişim ve hareketi konu edinen eserleriyle optik yanılsama ile üretilen kinetik heykelin temsilcilerinden biridir.

4#

Hava, su ve rüzgâr gibi doğal yollarla hareket ettirilen kinetik heykeller ve optik yanılsamayla yapılan kinetik heykellerin yanı sıra bir üçüncü tarz diyebileceğimiz, ışıkla oluşturulmuş kinetik heykeller de son yıllarda daha fazla karşımıza çıkar hâle gelmiştir. Bu tarzın öncül ismi Fransız sanatçı Nicolas Schöffer olmuş ve eserlerinde sıkça ışık ve hareketin yansımasından faydalanmıştır. 1961’de Belçika Liege’deki Kongre Sarayı’nın yanındaki yüksekliği 52 metreyi bulan “Cybernetic Light Tower” isimli kuleyi inşa eden Schöffer, ürettiği bu eseri ile kinetik sanatının anıt eserlerinden birine de imzasını atmıştır. Sanatçı, tıpkı Gabo gibi teknoloji ve sanatı birleştiren önemli bir isimdir.

5#

Kinetik heykel alanında ülkemizde eserleriyle ses getiren sanatçımız İlhan Koman olmuştur. Türk da Vinci olarak bilinen Koman’ın “Akdeniz Heykeli” kinetik heykele verilebilecek en güzel örneklerden biridir. İstanbul Güzel Sanatlar Akademisinde görev yaptıktan sonra 1959’da İsveç’e yerleşen Koman’ın, çoğunluğu Stockholm’de olmak üzere 20 şehrin sokaklarında heykelleri bulunmaktadır. En önemli eserinden biri ise Stockholm’deki “Leonardo’ya Selam” heykelidir.

 3,515 okunma

Derya Ülkar